Lees hier de inleiding van de lezing die Mathijs Suidman uitsprak tijdens het Tiele-symposium op vrijdag 17 november in de KB, Den Haag. Dit symposium kwam tot stand met steun van de Koninklijke Vereniging van het Boekenvak (KVB).

Samenvatting

Centraal Boekhuis is een onderneming gericht op collectieve boekdistributie, waar klanten, uitgevers en boekhandels oprichters en, zij het indirect, nog steeds eigenaren van de onderneming zijn. De collectiviteit in het Nederlandse boekenvak is bepalend geweest voor het 152-jarig bestaan, waarin CB kon groeien tot de succesvolle onderneming die ze vandaag de dag is. Het voorgaande ademt coöperatie en CB is eigendom van de Coöperatie Boekenvak UA, maar is in de governance een atypische coöperatie te noemen. Dat lijkt de onderneming, van enige afstand bezien, tot op heden niet te belemmeren in haar succes. De ontwikkelingen in de boekenmarkt en in de economie hebben een invloed op collectief en coöperatief ondernemen. Deze lezing geeft inzicht in de aard van coöperatief ondernemen en de governance ervan en reflecteert op de specifieke situatie van CB, de ontwikkelingen in de boekenmarkt en de veranderingen in de economie die invloed hebben op collectief en coöperatief ondernemen. De lezing wil bewustzijn creëren voor het belang en de toegevoegde waarde van een intrinsiek coöperatief geïnspireerde governance.

Inleiding

Een kleine waarschuwing vooraf. Deze lezing gaat over governance, een onderwerp waar niet iedereen dagdagelijks mee bezig is. Het gaat om de wijze en het belang van verantwoord besturen van ondernemingen. Als dit onderwerp wat verder van uw praktijk af ligt, kan ik mij goed voorstellen dat dit wat abstracte kost is. Ook in mijn werk ervaar ik een relatief groot verschil in aandacht voor de dagelijkse praktijk om de dienstverlening voor onze uitgevers en boekhandels zo goed mogelijk te organiseren en het onderwerp van deze lezing, dat wat meer op de achtergrond speelt, maar niet minder belangrijk is. In dit geval gaat het om het besturen van een coöperatieve onderneming. Als u een bij Media Federatie aangesloten uitgever of bij de KBb aangesloten boekverkoper bent: het betreft daarmee een lezing over het verantwoord bestuur van, zij het indirect, uw eigendom.

In 2021 bestond Centraal Boekhuis, ooit opgericht als Het Bestelhuis van den Nederlandschen boekhandel, 150 jaar. Een bijzondere prestatie voor een, in de wereld unieke, onderneming. Een boekdistributiebedrijf voor én van uitgevers en boekhandels, dat Arie Kruseman als chroniqueur van het boekenvak in de tweede helft van de 19e eeuw betitelde als “Een onzijdig middelpunt met gelijk recht voor allen”.[i] Een typering waarin de collectieve plaats van CB in het vak en het coöperatief uitgangspunt zich laten herkennen.

Ter gelegenheid van het 150-jarig jubileum onderzocht Marijke Huisman de geschiedenis van CB en beschreef zij in haar boek onder andere dat CB door de jaren heen altijd onderwerp van discussie en rumoer onder, en tussen, klanten als eigenaren is geweest.[ii] In de afgelopen dertien jaar dat ik bij CB werk, ben ik mij steeds meer gaan verwonderen over de discussies en het rumoer rondom CB, die een relatie hebben met de governance.

De verwondering over coöperatieve governance en collectief ondernemen vormde de basis van mijn masterthesis en onderzoek naar de coöperatieve governance en de toekomstbestendigheid van deze organisatievorm bij CB.[iii] In 2022 rondde ik daarmee mijn studie Strategy & Leadership in Groningen af.

Mijn lezing is geen verslag of samenvatting van mijn onderzoek, maar ik neem jullie graag mee in mijn verwondering over collectief ondernemen en de coöperatie in relatie tot de governance van CB. Bij de keuze van dit onderwerp voor mijn thesis verwachtte ik te concluderen dat CB haar coöperatieve oprichting moet koesteren als een waardevol geschiedkundig gegeven, maar inmiddels beter bestuurd kan worden als een onderneming van investeerders. Een vorm van governance waarmee CB vandaag de dag bestuurd lijkt te worden. Maar tijdens mijn verwondering, het onderzoek naar relevante literatuur, het verdiepen in het construct coöperatie en de interviews met bestuurders van coöperaties, waaronder uiteraard ook de bestuurders in onze stichting, ben ik juist de waarde van de coöperatie en met name de coöperatieve governance gaan inzien. Met deze lezing wil ik daarom bewustzijn voor de coöperatie vergroten.

Lees verder en reageer op Medium.

[i] Kruseman, A.C. (1987) Bouwstoffen voor een Geschiedenis van den Nederlandsche Boekhandel gedurende de halve eeuw 1830-1880, deel 2. Kampen, van & Zoon 1887, p. 454.

[ii] Huisman, M. (2021). Collectief in boeken, 150 jaar CB en het Nederlandse boekenvak. Boom Lemma.

[iii] Suidman, M. (2022). Heeft Centraal Boekhuis een toekomst als coöperatieve onderneming? AOG Master Strategy & Leadership (MSc).