De Tiele-Stichting kent in 2025 drie fellowships toe: aan Daantje Meuwissen (Universiteit Utrecht), Evi Mijnster (Radboud Universiteit) en Everdien Rietstap (Universiteit van Amsterdam). Hun boekwetenschappelijke onderzoek wordt in 2025 gedurende een à twee maanden financieel en wetenschappelijk ondersteund door de Stichting. De selectiecommissie bestond dit jaar uit dr. Steven Claeyssens (bestuurslid Tiele-Stichting), prof. dr. Irene van Renswoude (Universiteit van Amsterdam), dr. Fleur Praal (Universiteit Leiden) en dr. Jeroen Salman (bestuurslid Tiele-Stichting).
Daantje Meuwissen
Daantje Meuwissen is universitair docent kunstgeschiedenis van de vroegmoderne tijd in Utrecht. Haar onderzoek richt zich op vroegmoderne schilderkunst, prentkunst en tekenkunst in de Noordelijke Nederlanden. Jacob Cornelisz van Oostsanen (ca. 1470-1533), de vroegst bekende kunstenaar die actief was in Amsterdam, is haar speciale aandachtsgebied. In 2014 was zij gastconservator van een grote tentoonstelling over deze kunstenaar in het Amsterdam Museum en het Stedelijk Museum Alkmaar. Sinds enkele jaren doet zij onderzoek naar (persoonlijke) schetsboeken. Daantje geeft onderwijs in de Bachelor, Master en Researchmaster. Zij is tevens coördinator van de Researchmaster Art History. In 2024 werd zij verkozen tot ‘docent van het jaar’.
Was het Errera-schetsboek oorspronkelijk een boek?
Het anonieme Errera-schetsboek (ca. 1510-1535) uit Brussel (KMSK) bevat meer dan 150 tekeningen in pen en inkt van landschappen, kastelen, hoeves en figuren. Enkele tekeningen zijn gemaakt op blauw- of groengrijs gekleurd papier en voorzien van witte dekverf. Het album kwam in de 19e eeuw in bezit van kunstenaar Adolphe Dillens (1821-1877), die het liet inbinden door de boekbinder Pierre-Corneille Schavye (1796-1872). Sinds het vervolgens in 1893 eigendom werd van de Belgische burgemeester Paul Errera (1860-1922), is een indrukwekkende reeks publicaties op gang gekomen. Toch is een van de meest fundamentele vragen nooit gesteld: was het Errera-schetsboek oorspronkelijk wel een schetsboek? Of heeft het door de eeuwen heen ingrijpende transformaties ondergaan? Door de oorspronkelijke structuur en verschijningsvorm te reconstrueren, kunnen niet alleen het schetsboek zelf, maar ook de bredere artistieke processen in de vroege 16e eeuw beter worden begrepen.
Op korte termijn worden de tekeningen ontdaan van hun 19e-eeuwse passe-partouts, wat een uitgelezen kans biedt om het schetsboek diepgaand te onderzoeken. Het Tiele-fellowship wordt ingezet om een samenwerking tot stand te brengen met de internationaal erkende experts Nicholas Pickwoad en Lieve Watteeuw. Met hun expertise worden fundamentele vragen rondom de structuur en functie van het schetsboek nader bestudeerd. Het onderzoek vormt ook het startpunt voor een internationale expert-meeting in Brussel, mede mogelijk gemaakt door het Tiele-fellowship, waar conservatoren, kunsthistorici en andere specialisten zullen nadenken over de beste strategieën om de tekeningen voor de toekomst te bewaren.
Het onderzoek van Daantje Meuwissen is een nauwe samenwerking met conservator tekeningen Stefaan Hautekeete (KMSK Brussel).
Evi Mijnster
Evi Mijnster heeft in 2024 haar master Boekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam afgerond. Haar afstudeeronderzoek ging over de Bibliotheca Laurentiana, de stadsbibliotheek die zich van 1604 tot 1869 in de Laurenskerk te Rotterdam bevond. Evi wil het Tiele-fellowship gebruiken om haar onderzoek naar deze collectie voort te zetten. Verder is Evi werkzaam als Linked Data Specialist bij het eCodicesNL-project, waarin de Radboud Universiteit en het Huygens Instituut samenwerken om de Nijmeegse collectie vindbaar, interoperabel en herbruikbaar op het portaal te publiceren.
© Meral Maas
De bewuste collectievorming in de Rotterdamse stadslibrije
De stichting van de Bibliotheca Laurentiana valt binnen de Noord-Nederlandse tendens waarin de alteraties van steden een oprichting van een “openbare” stadsbibliotheek tot gevolg hadden. Vanaf het einde van de zestiende en het begin van de zeventiende eeuw werd katholiek boekenbezit opgenomen in bestaande of nieuwe bibliotheekcollecties die voor een gering aantal bezoekers open werden gesteld. Deze stadslibrijen bevatten naast geconfisqueerde boeken ook werken die op andere manieren verkregen zijn.
In eerder onderzoek heeft Evi de boeken uit de Laurentianacollectie, handgeschreven en gedrukt voor het stichtingsjaar 1604, bestudeerd. Het collectieprofiel dat hieruit is voortgekomen geeft weer wat voor boeken er in de bibliotheek aanwezig waren. Echter blijft het vaak onduidelijk of deze werken bewust in de collectie zijn opgenomen, door bijvoorbeeld een aankoop, of dat deze door een schenking of legaat in de bibliotheek terecht zijn gekomen. In het onderzoek dat Evi dankzij het Tiele-fellowship kan doen, wil zij aan de hand van aankoopnotities die uit de tweede helft van de zeventiende eeuw overgeleverd zijn, een beter beeld schetsen van het bewuste aankoopbeleid van de stadsbibliotheek.
Everdien Rietstap
Everdien Rietstap werkt bij de opleiding Nederlandse taal en letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Ze coördineert met veel plezier de duale master Neerlandistiek: Redacteur/editor. Voor deze opleiding geeft ze de vakken Taalanalyse en tekstredactie (specialisatie Uitgeven en redactie) en Redactie van vertalingen (specialisatie Internationaal boekverkeer), regelt ze stages en begeleidt ze scripties over redactie. Haar Tiele-fellowship gaat Everdien Rietstap inzetten om te werken aan haar proefschrift met de werktitel Werken met woorden: redactie binnen de Nederlandse literaire uitgeverij waar ze als buitenpromovendus aan werkt. In Vaktaal, de uitgave van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek, schrijft ze over boekvertalingen. In 2022 was ze mede-organisator van het SHARP-congres met als thema The Power of the Written Word.
© Mischa Mannot
Patronen van redactie: onderzoek naar de redactionele bijdragen en keuzes van Tilly Hermans aan de wording van boeken bij uitgeverij Meulenhoff en Augustus
Literaire uitgeverijen bepalen in sterke mate welke boeken we lezen en beïnvloeden hiermee het culturele discours. Binnen het uitgeverijonderzoek is er echter nog nauwelijks aandacht voor redactiepatronen binnen de Nederlandse literaire uitgeverij. Hoe worden nieuwe boeken geselecteerd en bedacht? Hoe krijgt het auteursmanagement vorm? En hoe ontwikkelen manuscripten en ideeën zich tijdens het boekproductieproces dat binnen de uitgeverij redactioneel wordt begeleid?
Aan de hand van deze vragen onderzoekt Everdien Rietstap tijdens het Tiele-fellowship de bijdrage van Tilly Hermans aan de totstandkoming van Nederlandstalige literaire fictie en non-fictie. Zij bekleedde tussen 1968-2022 verschillende redactie- en uitgeefposities bij uitgeverij Meulenhoff en de door haarzelf opgerichte uitgeverij Augustus, en heeft daarmee een belangrijk stempel gedrukt op het boekenvak.
Tijdens het fellowship brengt Everdien Rietstap via uitgevers- en schrijversarchieven, en andere media in kaart welke patronen te ontwaren zijn in de manier waarop Tilly Hermans haar auteurs binnen de uitgeverij aanzoekt en begeleidt. Dit moet een concreet beeld opleveren van de wijze waarop Hermans tijdens haar carrière binnen de uitgeverij feedback geeft en contact onderhoudt met auteurs, en literaire boeken selecteert en creëert.
Op de hoogte blijven?
Tijdens de Tiele-dag op vrijdag 11 april vertellen Tiele-fellows uit 2024 en 2025 over hun onderzoek. Houd voor meer informatie hierover de website van de Tiele-Stichting in de gaten of volg de Tiele-Stichting op Facebook en LinkedIn.
Over het Tiele-fellowshipprogramma
Het fellowshipprogramma bevordert de wetenschappelijke studie van het boek in heden, verleden en toekomst. Het programma staat open voor iedereen met aantoonbare wetenschappelijke capaciteiten. De fellows ontvangen een stipendium van € 1.500,- per maand gedurende de twee maanden waarin ze hun onderzoek uitvoeren. Ook is een wetenschappelijk adviseur uit het netwerk van de Tiele-Stichting bij het onderzoek betrokken.
